Tarihten Günümüze Epidemiler, Pandemiler İle İlgili Bunları Biliyor Musunuz?

1. İnsanlık tarihi yıkıcı etkileri büyük olan salgın hastalıklarla yıllardır mücadele vermiştir. Kara Vebadan, İspanyol Gribine ve günümüzde Covid-19 pandemisine kadar pek çok salgın hastalık, geniş bir alana yayılması ve kolayca bulaşma riski taşıması sebebiyle tahrip edici etkisi fazla olan ve farklı dönemlerde yüzleşilen bir gerçektir.
2. 1968 Grip Salgını: Solunum yolunu etkileyen tek grip salgını corona virüs değildir. Influenza virüsü halk arasında grip olarak bilinen virüs türüdür. 1968 yılında bu hastalığın mutasyona uğramış versiyonu H3N2 bir milyon insanı öldüren bir salgına dönüştü.
3. 1956-1958 Asya Gribi: 1968 salgınından 12 yıl önce influenza virüsü yine dünya genelinde etkisini gösteriyordu. Bu sefer H2N2 olarak adlandırılan versiyonu Çin’de ortaya çıktı ve 1958 yılına kadar salgın devam etti. Hastalıkta kaç kişi öldüğü tam olarak bilinmese de DSÖ verilerine göre yaklaşık 2 milyon insan hayatını kaybetti.
4. İspanyol Gribi (1918-1920): Birinci Dünya Savaşı’nın son yılında H1N1 olarak sınıflandırılan influenza pandemisi tüm dünyayı kasıp kavuruyordu. Yaklaşık 500 milyon insanın yaklaşık üç yıl süren salgından etkilendiği düşünülüyor.
5. Kolera Salgını: Kolera 19. ve 20. yüzyıllarda en fazla can alan hastalıkların başında geliyor. 1800’lerin başından itibaren dünya üzerinde farklı farklı kolera salgınları yaşandı. Osmanlı da bu salgınlardan etkilenen ülkelerden biriydi.
6. 1910-1911 yıllarını kapsayan altıncı kolera salgını ise Hindistan’da ortaya çıktı. Anadolu’nun içinde olduğu birçok alana yayıldı. Hastalığın sadece Hindistan’da 800 binden fazla insanı öldürdüğü düşünülüyor. Birçok salgından farklı olarak koleranın kaynağı virüs değil vibrio cholerae adı verilen bir bakteridir.
7. 1889-1890 Grip Salgını: Asya gribi ya da Rus gribi olarak da bilinen bu salgın yine influenza kaynaklı olup1889’da Buhara, Canada ve Grönland’da neredeyse aynı anda görüldü.
8. Kara Ölüm –Veba Salgını: 14.Yüzyıla damgasını vuran veba salgını kara ölüm olarak adlandırılıyor.1346 ‘dan 1353 ‘e kadar etkili olan salgının ne kadar insan ölümüne yol açtığı tam olarak bilinmiyor. Tarihçiler sayının en az 75 milyon olduğunu ifade etse de rakamın 200 milyon olduğunu belirten araştırmacılar bulunmakta.
9. Justinian Vebası: Kara Ölüm Ortaçağ’ın sonuna geldi ancak çağın ilk dönemlerine başka bir veba salgını damga vurdu.541 yılında başlayan Justinian Vebası salgını Bizans İmparatorluğunu etkisi altına aldı ve Akdeniz kıyısındaki diğer bölgelerde de etkisini gösterdi.
10. Antonine Vebası: 165 yılında başlayan bu salgın veba olarak nitelendirilse de hastalığın çiçek ya da kızamık olduğu değerlendiriliyor. Anadolu, Mısır, Yunanistan ve İtalya ‘da etkili olan salgın Roma askerleri tarafından bölgeden bölgeye taşındı. Salgın 5 milyondan fazla insanı öldürürken Roma ordusunu da neredeyse yok etti.
11. HIV/AIDS, edinilmiş bağışıklık eksikliği sendromu ya da genel olarak bilinen kısaltmasıyla AIDS halen dünyada aktif haldeki pandemi salgınlarının başında geliyor. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre ilk kez 1976 yılında karşılaşılan hastalık 1981’den bu yana en az 31 milyon can aldı.
12. 2000’li yıllarda yaşanan SARS salgını Hong Kong’da ortaya çıkmış, salgın 2002 ve 2003 yıllarında dünya geneline yayıldı ve 775 insan hayatını kaybetti. Hızlı bir şekilde yayılan salgın haftalar içinde 37 ülkeye yayıldı.
13. Swine Influenza Virus (SIV) olarak bilinen domuz gribi, 2009 yılında ortaya çıkmıştır, ilk olarak Meksika’da ortaya çıkan salgın tüm dünyaya yayıldı ve 18.500 kişi hayatını kaybetti. Domuz gribi, domuzlarda oluşan virüse benzer bir özellikte olduğu için bu adla anıldı. Kümes hayvanları ve domuzlar ile yakın temasta olan kişilerin bu virüsü taşıma riski olduğu belirtildi.
14. Koronavirüs, Covid-19 (2019) İlk olarak 1 Aralık 2019 tarihinde Çin’in Wuhan şehrinde ortaya çıkan koronavirüs, 2020’de Avrupa’ya, Amerika’ya dünyanın diğer bütün bölgelerine yayıldı ve salgın günümüzde etkisini sürdürmektedir.

Hazırlayan:

Uzm. Hem. Gülşah Bektaş

Hem. Tuğba Doğan

Acıbadem Üniversitesi Atakent Hastanesi

Enfeksiyon Kontrol Hemşiresi

KAYNAKÇA

1. Ayar, M. (2007). Osmanlı Devleti’ nde Kolera. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
2. Bahar, O. & İlal, N. Ç. (2020). Coronavirüsün (Covid-19) turizm sektörü üzerindeki ekonomik etkileri. International Journal of Social Sciences and Education Research, Volume: 6(1), 125-139.
3. Beyhan, M. A. (2008). 1811 İstanbul Veba Salgını, Etkileri ve Alınan Tedbirler, 1. Uluslararası Türk Tıp Tarihi Kongresi/10. Ulusal Türk Tıp Tarihi Kongresi Bildiri Kitabı, 2. Cilt, 20- 24 Mayıs.
4. Ersoy, T. (1996). Tıp, Tarih, Metafor. Ankara: Öteki Yayınevi
5. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Yıl: 2021/2, Sayı: 40, s. 330-355