Simülasyonda Gerçekçiliği Arttırma: Mulaj

Günümüzde sağlık profesyonellerinin eğitiminde simülasyon önemli bir yer ediniyor (1). Gelişen teknoloji ile birlikte hemşirelik eğitiminde yeni öğrenme araçlarının kullanımı ve gelişimi de artmıştır. Teknoloji ve eğitimde ortaya çıkan bu gelişmeler hemşirelik eğitiminde teknik ve teknik dışı becerilerin arttırılmasında yaygın olarak kullanılan, güvenilir eğitim yöntemlerinden biri olan simülasyon uygulamalarının ve araçlarının yaygınlaşmasına fırsat vermiştir (2). Hemşirelik eğitiminde simülasyon, öğrencilere klinikte var olan durumu gerçeğe yakın bir öğrenme ortamında deneyimleme olanağı sağlar(3).

Benzerlik düzeyi (fidelity), bir simülasyonun gerçeğe ne kadar yakın olduğunu ifade eder. Gerçeklik düzeyleri şu şekilde tanımlanır:

• Düşük Benzerlikli: bu kategorideki simülasyonlar, statik modeller, beceri uygulamaları veya iki boyutlu görüntüler ile katılımcılara en az gerçeklik hissi verir.
• Orta Benzerlikli: bu simülasyonlar daha gerçekçidir. Katılımcılara intravenöz ve diğer enjeksiyonlar, nazogastrik tüp takımı, trakeostomiden aspire etme, foley sonda takımı gibi uygulamalarla birlikte solunum, kalp ve bağırsak seslerinin değerlendirilmesine izin verir.
• Yüksek Benzerlikli: bu simülasyon en gerçekçi olanıdır. Katılımcılara gerçeğe çok yakın bir ortamda maksimum etkileşim imkanı sunar(4,5).

Yüksek benzerlikte tıbbi simülasyonlar oluşturmak için kullanılan mulaj uygulamalarının rolü oldukça önemlidir. Mulaj ve teknikleriyle ilgili sınırlı bir literatür bulunmaktadır.

Mulaj; “Döküm veya kalıplama” için kullanılan Fransızca kökenli bir kelimedir (4). Simülasyon uygulamalarında gerçekçiliği arttırmak amacıyla senaryoya özgün insanlar veya mankenler üzerinde lezyonlar, cilt bulguları, yaşlanma belirtileri, kanamalar ve travmatize alanlar oluşturmak için makyaj, koku veya sentetik malzeme kullanma yöntemidir (5). Bir başka deyişle yaraları simüle etmek için sahte yaralanmalar yaratma sanatıdır diyebiliriz (7).

Senaryolar temel fizyoloji kurallarına göre tasarlanmaktadır. Mulaj, katılımcıların deneyimlerini daha gerçekçi yapmak için kullanılır. Çünkü hemşirelik değerlendirmelerinin çoğu hissetmek, koklamak, işitmek ve görmek gibi duyusal deneyimlere dayanmaktadır. Mulaj senaryo içeriğindeki duyusal boşlukları tamamlayarak gerçekçiliği arttırmaya katkı sağlar (4,6).

Amit Garg ve arkadaşlarının Tıp fakültesi ikinci sınıf öğrencileriyle gerçekleştirdiği bir çalışmada; 2 boyutlu geleneksel eğitim metodları ile 3 boyutlu modern eğitim metodlarının (silikon bazlı protezler, çeşitli cilt lezyonları vb) etkinliği karşılaştırıldı. Eğitimden hemen sonra ve üçüncü ayın sonunda karşılaştırılan sonuçlarda; 3 boyutlu modern eğitim metodlarının, 2 boyutlu geleneksel eğitim metodlarına kıyasla etkinliğinin anlamlı olarak daha yüksek olduğu tespit edilmiş (8).

Mulaj denemelerinin tarihçesi tam olarak bilinmemekle birlikte, Rönesans döneminde balmumu ile yapılmış cilt lezyonlarının tıp eğitiminde kullanıldığı bilinmektedir (8).

Mulaj, önceden hazırlanmış kauçuk, silikon veya lateks protezlerinin uygulanması kadar basit olabileceği gibi,  ekstremitelerde, göğüs, el ve benzeri birçok bölgede oluşturulacak çeşitli cilt lezyonları, kesiler ya da karmaşık makyaj tekniklerinin kullanıldığı uygulamalardan da oluşabilir. Burada önemli olan eğitim konusu, ortam, katılımcı kitle gibi unsurların dikkate alınarak doğru mulaj tekniğinin belirlenmesidir. Eğitime uygun yöntemin belirlenmesinin ardından ortam hazırlığı aşamasında simülatör veya standardize hasta üzerine 3 boyutlu mulaj uygulaması deneyimli kişilerce gerçekleştirilmelidir.

Mulaj yöntemine uygun doğru malzeme ve ekipman dikkatli ve eksiksiz hazırlanmalıdır.

Görsel 1: Moulage Kits

Mulaj uygulamalarında öncelikle dikkat edilecekler;

• Her zaman bir bariyer kullanarak simülatör yüzeyleri veya standardize hasta ise doku bütünlüğü korunmalıdır.
• Test edilmemiş materyal doğrudan simülatör yüzeyi veya cilt üzerine uygulanmamalıdır.
• Standardize hasta kullanılacak ise latex allerjisi muhakkak sorgulanmalıdır (6).

Bariyerler;

• Sert bariyerler; plastik sargı, mumlu kağıt, pres ve mühür sargısı, prezervatif, alüminyum folyo, tegaderm, şeffaf bant.
• Yumuşak bariyerler; petrol jölesi, soğuk krem, bebek yağı, “cilt” veya kauçuk çimento olabilir (6).

Mulaj Yöntemleri

1. Sadece boya kullanılarak gerçekleştirilen efekt makyajları;

• Morluk, 1.derece yanık, sürtünme, kir vb.

Görsel 2: Morluk efekti

Görsel 3: Sürtünme efekti

2. Wax, latex, silikon gibi malzemelerle yapılan 3 boyutlu yaralar;

• Kesikler, yaralar, yanıklar, kurşunlanma, cerrahi insizyon vb.

Görsel 4: Wax kullanılarak yapılmış kesik, latex kullanılarak gerçekleştirilmiş 3. derece yanık ve silikon ile hazırlanmış yara.

3. Hazır protezler kullanılarak gerçekleştirilen 3 boyutlu efekt makyajlar;

• Kesik, kırık, yabancı cisim vb.

Görsel 5: Çeşitli protez örnekleri

Tüm bu yöntemlerin yanı sıra bazı vücut çıktıları ve kokularda mulaj uygulamaları kapsamına dahildir. Kanamalı yaralar için sıvı kan, burun akıntısı için jöle kıvamında sıvılar, kusmuk, dışkı, idrar, irin gibi daha birçok örnek sayabiliriz.

Mulaj uygulamaları gerçeği referans alarak hazırlanmalıdır. Medikal mulaj uygulamaları gerçeği en iyi yansıtacak şekilde titizlikle yapılmalıdır. Aksi takdirde uygulama gerçeği yansıtmaktan çok uzaklaşır ki bu da eğitim etkinliğimizi önemli ölçüde düşürür.

Başarılı bir simülasyon eğitimi, gerçeğe en yakın hazırlanmış ortamla sağlanır.

Kaynaklar

1. Alinier, W. B. Hunt, R. Gordon. “Determining the value of simulation in nurse education: study design and initial results”. Nurse education in practice 4.3 (2004): 200-207.
2. Göriş, N. Bilgi, S. K. Bayındır. “Hemşirelik eğitiminde simülasyon kullanımı”. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi 4.2 (2014): 25-29.
3. Rhodes M, Curran C. Use of the human patient simulator to teach clinical judgment skills in a baccalaureate nursing program. Computers, Informatics, Nursing. 2005; 23(5): 256-62.
4. Increasing Realism and Fidelity in Simulation (http://www.laerdal.com/usa/sun/presentations/14/san_diego/howard.pdf, Erişim Tarihi:06.12.2017).
5. Aksoy M.E, Kitapçıoğlu D, Güven F, Sayalı M.E..Medikal Simülasyon Terminolojisi. İstanbul, Nobel Tıp Kitabevleri Ltd Şti., 2017: 34.
6. Merica B. Medical Moulage, How to Make Your Simulations Come Alive .F.A. Davis Company, Philadelphia,2012:13-18.
7. Pai D. R., Singh,S. Medical simulation: Overview, and application to wound modelling and management. Indian journal of plastic surgery: official publication of the Association of Plastic Surgeons of India, 2012:  
8. Garg A., Haley H. L. Hatem D. Modern moulage: evaluating the use of 3-dimensional prosthetic mimics in a dermatology teaching program for second-year medical students. Archives of dermatology, 2010: 143-146.

Hazırlayan: Uzm. Hem. Oya SAĞIR KOPTAŞ

Acıbadem Mehmet Ali Aydınlar Üniversitesi

CASE Laboratuvarı Hemşirelik Eğitmeni

Hazırlanma Tarihi: 12 Aralık 2017