Pre-op dönem; ameliyat kararı ile başlayan ve hastanın kabulü, ameliyat öncesi ve ameliyat gününde yapılan tüm hazırlıkları içeren ve hastanın ameliyathane hemşiresine teslimiyle son bulan bir süreçtir. Cerrahi girişimler ve genel anestezi, solunum sisteminde değişikliklere ve ameliyat sonrası dönemde de birçok sorunun ortaya çıkmasına yol açabilir (2,3). Ameliyat öncesi; hastada oluşabilecek risklerin ve risk faktörlerinin belirlenmesi ve bunlara yönelik önlemlerin sağlanması, hastaların bilgilendirme ve eğitimlerin verilmesi, hastada yaşanabilecek ameliyat öncesi ve sonrası olumsuzlukların azaltılması ve hastanın hızlı iyileşmesinin sağlanmasında preop hemşirelik bakımının katkıları önemli bir yere sahiptir (2). Pre op dönemde hastaya solunum egzersizlerinin öğretilmesi ve yaptırılması ameliyattan sonra ki süreçte; bu egzersizlerin sürdürülmesi ve solunum ile ilgili oluşabilecek komplikasyonları önlemede önemli rol oynamaktadır (4). Hemşirelerin hastalara derin solunum ve öksürme egzersizi konularında eğitim vermesi ve bu egzersizleri çalıştırması hastanın post op dönemde uyum göstermesini sağlamakta ve hastanın iyileşme sürecini hızlandırıp, solunum sistemi komplikasyonlarını azaltmaktadır (2).
Etkili solunumun amacı; hava yollarının temizlenmesine yardımcı olmak, solunum kaslarının gücünü, akciğerlerdeki gaz volümünü arttırmak ve bunun devamlılığını sağlamaktır. Ameliyat öncesi süreçte hemşirelik bakımının amaçlarından birisi, akciğerin en uygun şekilde genişlemesi ve kanın oksijenlenmesini yardımcı olacak egzersizleri öğretmektir. Egzersizlerin yapılması hava yollarını dilate eder. Gaz değişimini kolaylaştırır ve hücrelere ulaşan oksijen miktarını en üst seviyeye çıkarır. Trakeabronşiyal sekresyonların atılımına, pulmoner dolaşımın düzenlenmesine yardımcı olur. Hipostatik pnömoniyi önler, cerrahi sonrasında gelişebilecek komplikasyonları en aza indirir(4). Bu nedenle derin solunum egzersizleri, öksürme ve solunum egzersiz cihazı kullanımını içeren tedavi yöntemleri planlanmalı ve bu yöntemlere ameliyattan 48-72 saat önce başlanmalıdır(5)
Derin Solunum Egzersizleri; transpulmoner basıncı çoğaltarak, havayollarının ve alveollerin açılmasını sağlayarak, distal hava yollarının hacmini yükselterek etkin öksürmeye olanak sağlar. Derin solunum egzersizlerinin, rahat ve optimal solunuma elverişli bir pozisyonda (genellikle 45 derece sırtüstü yatış pozisyonu veya yüksek yan yatış pozisyonunda) uygulanması gerekmektedir. Bu pozisyonlarda karın kaslarının gevşek olması nedeniyle diyafragma daha etkin çalışır. Solunum iş yükü azalır ve mikro atelektazi oluşumu engellenir. Ayrıca hastada gevşeme sağlanarak, anksiyete ve ağrı azalmış olur. Hastanın ihtiyacına ve tolerasyonuna göre program oluşturulsa da erken dönemde alveollere dolum süresini sağlamak için derin solunum egzersizlerinin maksimum inspirasyonda 3 sn tutma tekniği ile hastanın uyanık olduğu süre boyunca saat başı 5-10 tekrar yapılması gerekmektedir (3).
İnsentif Spirometre (İS); rezistif bir yükleme yapmadan, maksimum inspirasyonu gerçekleştirerek akciğer volümlerini ve diyafragma hareketliliğini çoğaltarak, akciğer dokusunun yeniden genişlemesini sağlayan, atelektazi oluşumunuın engellenmesinde yararlı, ucuz, basit bir cihazdır. Genel olarak hastanın ameliyat sonrası en erken dönemde uyanık olduğu zamanlarda 1-2 saat ara ile 10 tekrar şeklinde insentif spirometre ile çalışması önerilmektedir.(3) Bergin ve arkadaşlarının total kalça ve diz protezi olan hastalarda ameliyat öncesi dönemde spirometre kullanımının ameliyat sonrası döneme olan etkilerini araştırdıkları çalışma sonucunda, spirometre kullanan hastalarda ameliyat sonrası gelişen komplikasyon oranının daha az ve iyilişme sürecinin daha hızlı olduğu belirlenmiştir (1).
Sonuç olarak hasta bireylere ameliyat öncesi dönemde solunum egzersizlerinin öğretilmesi ve hastalara uygulama yaptırılması ameliyat sonrası oluşabilecek komplikasyonları önemli ölçüde azaltmakta ve hatta önleyebilmektedir.
KAYNAKÇA
- Bergin C, Speroni Kg, Travis T,. (2014) Effect Of Preoperative İncentive Spirometry Patient Education On Patient Outcomes İn The Knee And Hip Joint Replacement Population. J Perianesth Nurs, 29: 20–7.
- Kahraman, H. & Kurşun Kural, Ş. (2022). Cerrahi Kliniklerde Çalışan Hemşirelerin Ameliyat Öncesi Hasta Eğitimini Uygulama Durumları. Genel Sağlık Bilimleri Dergisi, 4(3), 258–268.
- Özalevli, S. (2015). Toraks Cerrahisinde Postoperatif Pulmoner Rehabilitasyon. Bulletin Of Thoracic Surgery/Toraks Cerrahisi Bülteni, 6(1).
- Özkan, D. M., Yavuz, M., & Köze, B. Ş. (2015). Hastaların Ameliyat Öncesi Ve Sonrasında Solunum Egzersizlerini Uygulama Durumları. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 31(2), 1–7.
- Topçu, S. Y. (2016). Hastalarin Solunum Egzersizi Uygulamalarini Etkileyen Faktörler Ve Hemşirelerin Rolü. İzmir Göğüs Hastanesi Dergisi, 30(2), 89–96.
Hem. Ayşegül KÖKSAL
6.Kat Ekip Lideri
Acıbadem Üniversitesi Atakent Hastanesi