- İlk başarılı allogreft nakli 1837 de bir ceylan üzerinde yapıldı; insandaki ilk başarılı kornea nakli ise Eduard Zirm tarafından Avusturyada1905 yılında yapılmıştır.
- 1902 yılından itibaren Carrel köpekler üzerinde nakil deneyleri yaptı. Böbrek, kalp ve dalak nakillerinde cerrahi başarı sağlamış olsa da onyıllarca aşılmaz bir engel olarak kalan organ reddi konusunda ilk çaresiz kalanlardan biriydi.
- Boston’daki Peter Bent Brigham Hastanesi’nde çalışan Murray ve ekibi, yeni cerrahi teknikler uygulayarak insana yaptıkları ilk organ nakli ise 23 yaşındaki Ronald Herrick’in sağlıklı böbreğinin, böbrek yetmezliği çeken ikiz kardeşi Richard’a nakli ile gerçekleşmiş, böylece Richard sekiz yıl daha yaşamıştı.
- Dünyada yapılan ilk organ nakilleri;
- 1905: Eduard Zirm tarafından ilk başarılı kornea nakli (Avusturya)
- 1954: Joseph Murray tarafından ilk başarılı böbrek nakli(Boston)
- 1966: Richard Lillehei ve William Kelly tarafından ilk başarılı pankreas nakli (Minnesota)
- 1967: Thomas Starzl tarafından ilk başarılı karaciğer nakli (Pittsburgh)
- 1967: Christiaan Barnard tarafından ilk başarılı kalp nakli(Cape Town, Güney Afrika)
- 1970: Robert White tarafından ilk başarılı maymun kafası nakli (Cleveland, ABD.)
- 1981: Bruce Reitz tarafından ilk başarılı kalp/akciğer nakli (Stanford)
- 1983: Joel Cooper tarafından ilk başarılı akciğer lobu nakli (Toronto)
- 1986: Joel Cooper tarafından ilk başarılı çift akciğer nakli (Toronto)
- 1987: Joel Cooper tarafından ilk başarılı tüm akciğer nakli (St. Louis)
- 1995: Lloyd Ratner ve Louis Kavoussi tarafından ilk başarılı laparoskopik canlı donör nefrektomisi (Baltimore)
- 1998: David Sutherland tarafından ilk başarılı canlı donör kısmi pankreas nakli (Minnesota)
- 1998: İlk başarılı el nakli (Fransa)
- 2005: İlk başarılı kısmi yüz nakli(Fransa)
- 2006: İlk başarılı penis nakli (Çin)
- 2010: İlk başarılı tam yüz nakli (İspanya)
- 3 Kasım 1975, Türkiye’de gerçek anlamda organ naklinin başladığı gün olarak tarihe geçti. Dr. Haberal ve ekibi Hacettepe Üniversitesi’nde, Türkiye’de ilk başarılı canlı akrabalar arası böbrek naklini, anneden oğluna yaptıkları nakil ile gerçekleştirdiler. Aynı ekip, 10 Ekim 1978 tarihinde “Eurotransplant” aracılığı ile yurt dışından getirtilen bir kadavra böbrek ile ilk kadavra kaynaklı organ nakli ameliyatını gerçekleştirdi. bu nakil Erişkin Hastanesinde yapıldı. Prof. Dr. F. Sevgi Hatipoğlu hocamız transplantasyon ünitesi kuruluş çalışmalarında yer aldımış olup bu bölümde 4 yıl Başhemşire olarak görev yapmıştır.
- Organ nakliyle ilgili ilk ulusal yasa 1979’da yapılmış olsa da, Türkiye’de transplantasyon merkezlerinin kurulması 1990 yıllarını bulmuştur.
- Haberal Ve Ekibi, 8 Aralık 1988 Tarihinde Türkiye’nin İlk Karaciğer Nakli Ameliyatını, Türkiye Organ Nakli ve Yanık Tedavi Vakfı Hastanesi’nde gerçekleştirdi.
- 1990 Yılında Dr. Haberal Başkanlığında, Türkiye Organ Nakli Derneği Kuruldu.
- Dünyada İlk Kez, 1992 Yılında Karaciğer ve Böbrek Yetmezliği bir arada bulunan bir hastaya annesinden hem kısmi karaciğer hem de Böbrek Nakli ameliyatı yapıldı.
- Sağlık bakanlığı organ nakli verilerine göre Türkiye’de 41195 Böbrek, 16847 Karaciğer, 35601 Kornea, 793 Kalp, 313 Akciğer ve 65 Pankreas Nakli ameliyatı gerçekleştirildi.
- Dünyada İlk defa Malatya İnönü Üniversitesinde Organ Nakli Hastanesi açıldı.
- Her yıl 3-9 Kasım Organ Bağış Haftası olarak kutlanır.
Kaynaklar
- Diniz G, Tugmen C, Sert İ, Türkiye ve Dünyada Organ Transplantasyonu, Tepecik Eğit. ve Araşt. Hast. Dergisi 2019;29(1):1-10
- Türkiyede Organ Nakli, http://www.tond.org.tr/tr/sayfalar/history_emblem.php, Erişim Tarihi: 03.05.2023
- Dr. Mehmet Haberal, http://www.mehmethaberal.com.tr/anasayfa.php, Erişim Tarihi: 03.05.2023
- Acıbadem Organ Nakli, https://www.acibadem.com.tr/ilgi-alani/organ-nakli/ Erişim Tarihi: 03.05.2023
- Organ nakli, https://tr.wikipedia.org/wiki/Organ_nakli, Erişim Tarihi: 03.05.2023
- Haberal M. Historical evolution of kidney and liver transplantation in Turkey. Transplant Proc. 1995;27(5):2771-4.
- TTDİS Sistemleri Kamuoyu Aydınlatma Platformuna, https://organkds.saglik.gov.tr/dss/Default.aspx Erişim Tarihi: 03.05.2023
Hazırlayanlar
Gül Nihal Güzeldere
Acıbadem Üniversitesi Atakent Hastanesi, Klinik Eğitim Hemşiresi
İlknur Öztürk
Acıbadem Üniversitesi Atakent Hastanesi, Eğitim ve Gelişim Hemşiresi