MEME KANSERİ ERKEN TEŞHİS YÖNTEMLERİ
Meme kanseri dünyada ve ülkemizde mortalite ve morbidite oranı yüksek olan ve özellikle kadın yaşamını tehtid eden önemli bir sağlık sorunudur. İyi prognoz, erken teşhis ve etkili tedavi ile küratif tedavi seçenekleri sağlaması nedeniyle meme kanserinde erken tanılamanın önemi yadsınamaz. Meme kanserinde mortalite ve morbidite oranın azaltılabilmesi toplumun bilinçlendirilmesi, kanser riskleri, semptomları tanılama konusunda farkındalık ve davranış değişikliği oluşturmak önemli bir yöntemdir.
Mamografi, klinik meme muayenesi ve kendi kendine meme muayenesi (KKMM) uygulama yöntemlerini içeren tanılama yöntemlerinin erken teşhisde oynadığı büyük rol tanılamadan sonraki tedavi sürecini ve yaşam süresini önemli ölçüde etkiler.
Meme kanserin palbe edilebilen kitleler için en etkili tanılama yöntemi kendi kendine meme muayenesidir (KKMM). Ekonomik, kadının mahremiyetini koruması ve uygulanabilir bir yöntem olması sebebiyle kişilere verilen etkili eğitim ile birlikte kullanılabilir. Kendi kendine meme muayenesi ve klinik meme muayenesi birçok meme kanserinin erken teşhisine ve etkili tedavi için önemli bir tarama yöntemidir.
Kendi kendine meme muyanesi 20 yaşından sonra periyodik olarak menstruasyonun bitiminde 3-5. gününden sonra memeye standart dokunuşun dışında sistematik bir şekilde var olan olağan dışı kitle, şekil değişikliği, akıntı gibi değişiklikleri saptamak amacıyla yapılır. Menopoz sonrası ise her ayın aynı gününde periyodik olarak kendi kendine meme muayenesine devam edilmesi önerilir. Kendi kendine meme muayenesi kadının bireysel sorumluluğunu almasını ve sağlık davranışının geliştirilmesinde önemli bir yöntemdir.
Kendi kendine meme muayenesi öncelikle ayna karşısında yapılır, eller bel kısmına konularak memedeki yapısal değişiklikler, görünür bir kitle varlığı ve ya çekilmenin gözlenip gözlenmediği değerlendirilir. Her iki kolda yukarı kaldırılarak aynı işlem tekrarlanır. Bir sonraki aşamada yatarak önce sağ memenin muayenesi yapılır. Memenin kendisi ve meme başları, koltukaltları ve meme altı bölgeleri 3 orta parmağın iç bölümüyle palbe edilerek ve dairesel hareket ile muayene edilir.
Klinik meme muayenesi erken tarama yöntemleri arasında olup sağlık profesyoneli tarafından yapılır. 20 yaş ve üzerinde aile öyküsü ve risk faktörlerine göre değişmekle beraber 1-3 yılda bir, 40 yaş ve üzerinde ise her yıl yapılması önerilmektedir. Meme kanserinin erken tanılaması klinik meme muayenesinde kitle saptanması için tüm meme muayenesi yapılır ve lenf nodları gözlemlenir. Kitle fark edildiğinde ileri tetkik önerilir.
Meme kanseri tanılamasında birçok görüntüleme yöntemi kullanılsa da tarama amaçlı en etkin yöntem mamografidir. Mamografide kitle çok erken boyutlarda ve evrede görüntülenir. Meme kanserinde mortaliteyi azaltmış tek görüntüleme yönteminin mamografi olduğu gösterilmiştir.
Meme kanserinde mamografi tarama yöntemlerinin uygulama sıklığı günümüzde ülkeler arasında farklılık göstermektedir. Ülkemizde 40 yaşında başlayıp, 1 yılda bir olarak mamografi ile taranmasıdır. Yüksek risk faktörlerine sahip kadınların aile öykülerine göre bu sıklık değişmez, farklı görüntüleme teknikleri eklenebilir. Yüksek meme kanseri riski olanlar; BRCA gen mutasyonu bulunan veya BRCA gen mutasyonu taşıyıcılığına sahip ancak test edilmemiş kişiler, 10 ve 30 yaş arasında göğüs ve mediasten bölgesine radyoterapi uygulanmış kişilerdir.
Dünyada ve ülkemizde Meme kanserinin mortalite ve morbidite insidansını düşürmek için erken tanılama son derece önemlidir. Erken tanılamanın artırılabilmesi için Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerde toplumun eğitilmesi en temel faktördür. Erken tanılama ve etkili tedavi yöntemleri ile yaşam süresinin ve kalitesinin arttırılabilir olması nedeniyle meme kanserinde taramanın önemi ile ilgili toplumu bilinçlendirme ve farkındalık oluşturmada sağlık çalışanlarına düşen rol büyüktür. Kişilerin eğitim programlarının artırılması, bilgilendirme rehberlerinin düzenlenmesi, tarama programlarının artırılması ve sağlık hizmetine ulaşamayan bireylerin belirlenmesi, ulusal kanser tarama stratejilerinin belirlenerek asemptomatik bireylerin taranması, izlenmesi gereken yollardır.
KAYNAKÇA
- Açıkgöz A, Çehreli R, Ellidokuz H. hastanede çalışan kadınların meme kanseri konusunda erken tanı yöntemlerine yönelik bilgi ve davranışlarının belirlenmesi, uygulanan planlı eğitimin etkinliğinin incelenmesi. J Breast Health 2015; 11: 31-38.
- Ardahan M, Dinc H, Yaman A, Aykır E, Aslan B. Health beliefs of nursing faculty students about breast cancer ands self breast examination. Asian Pac J Cancer Prev 2015; 16(17):7731-7736.
- Çelik L, Çubuk R, Altıntoprak MK. Meme kanseri riski normal veya artmış kadınlarda tarama. Türkiye Klinikleri J. 2017; 10(3): 185-197.
- Akyolcu N, Uğraş AG. Kendine kendine meme muayenesi: Erken tanıda ne kadar önemli?. The Journal Breast Health 2011; 7(1): 11-13.
- Fouzia N. Prevention of breast cancer by breast self-examination. Journal of Science Foundation 2018; 6(1): 1-2.
- Özçam H, Çimen G, Uzunçakmak C, Aydın S, Özcan T, Boran B. Kadın sağlık çalışanlarının meme kanseri, serviks kanseri ve rutin tarama testlerini yaptırmaya ilişkin bilgi tutum ve davranışlarının değerlendirilmesi. İstanbul Med J 2014; 15:154-160.
Hazırlayan: Çise Aydoğdu
Acıbadem Altunizade Hastanesi
Onkoloji Vaka Yöneticisi
Hazırlanma Tarihi: 19.09.2018