Bağımlılık terimi beyin sisteminin kronik bir işlev bozukluğu sonucu, madde kullanımına başlama, bir davranışı kontrol edememe veya bırakamayarak alışkanlık haline getirme olarak tanımlanabilir. Bağımlılığın, bir şeye sahip olmak için fazla istekli olma, zaman kavramını kaybetme ve ısrarcı olma gibi başlıca üç özelliği vardır (1,2,3,4). Bağımlılık denilince alkol, sigara, uyuşturucu ve kumar vb. akla gelirken bunların dışında fiziksel isteğe bağlı olmayıp davranış temelli olan yeme bağımlılığı, alışveriş bağımlılığı, televizyon bağımlılığı, bilgisayar bağımlılığı, oyun bağımlılığı ve internet bağımlılığı gibi bağımlılıklar da eklenmiştir (1,2). İletişim teknolojilerinin gelişmesi sonucu hayatımıza giren internet; bilgiye ulaşmak, uzakta olan sevdiğimiz kişiler ile iletişime geçmek, e-posta yolu ile iletişim kurmak, alışveriş yapmak, oyun oynamak, haber takip etmek, eğlenceli vakit geçirmek için kullanılan kitle iletişim aracıdır. Ancak internet, getirdiği kolaylıklarla birlikte bazı önemli davranışsal bozukluklara da sebep olmaktadır. Bu sorunların en başında internet bağımlılığı gelmektedir (1,3,5,6). İnternet bağımlılığı sosyal medyada fazla zihinsel meşguliyet olmasına, internet dışı zamanın değersiz sayılmasına, kendini kontrol edememeye bağlı aşırı internet kullanımına, interneti kullanamama durumunda sinirlilik ve gerginlik oluşmasına, iş, sosyal ve aile hayatı gibi günlük aktiviteler üzerinde olumsuzluklara neden olmaktadır (7,8). Birçok bağımlılıkta olduğu gibi internetin aşırı kullanımı sonrası bağımlılık düzeyinin arttığı görülmektedir (4). Kişiler internet bağımlılığının farkına varmadıkları için tedavi yöntemlerine başvurmamakta, bu durum diğer bağımlılıklara oranla daha riskli olmakta ve problemin çözümü zorlaşmaktadır (2).
Bilgi aktarımını sağlayan sosyal medya, birçok mesleğin kariyer gelişiminde; bilimsel iletişim kurulması, bilgilerin toplanması, paylaşılması ve yayılmasında kullanılmaktadır(9).Bununla birlikte sağlık hizmetlerinde, hastaların ve toplumun kaliteli ve güvenilir sağlık kaynaklarına erişimine, kişilerin sağlık hizmeti ve gerçek yaşam deneyimlerinin daha iyi anlaşılmasına, ayrıca sağlık profesyonelleri arasında bilgi, deneyim veya öneri paylaşımına olanak sağlamaktadır (10).
Hastalara ilaç bilgisi, tıbbi uygulamalar ve hasta eğitimleri için rehberlik edilmesi (11), randevu vermesi, hatırlatma yapması, test sonuçları hakkında bilgi ve danışmanlık hizmeti verilmesinde sosyal medya kullanımı tercih edilmektedir (12).İletişim teknolojisi kullanımının artması sosyal medyanın sağlık çalışanları tarafından da kullanımını arttırmakta (9), hastaların yanında hemşirelerin de sosyal medyayı etkin olarak kullanmasını sağlamaktadır (12).
Hemşireler sosyal medyayı kullanarak sağlıkta meydana gelen gelişmelerden haberdar olabilmekte, kendi meslek grubundan kişilerle iletişim kurabilmekte, kişinin nerde yaşadığına veya nasıl çalıştığına bakılmaksızın dünyanın her yerindeki meslektaşları ile bilgi alış verişinde bulunmaktadırlar (13). Buna karşın sosyal medya kullanımının fazla olması, bilişsel işlerde konsantrasyon bozukluğu, dikkat dağınıklığı, iş performansında düşüklük, iş yapma süresinde uzama, mahremiyet ve kişisel gizliliğin ihlali, profesyonel davranışlarda azalma ve örgütsel riskler gibi hasta bakımı esnasında hasta güvenliğini azaltan davranışlar, zaman yönetiminde etkisizlik ve iletişim becerilerinde azalmaya sebep olmaktadır (4,5,11,14).
COVID-19 pandemi döneminde kişilerin stres ve kaygılarını yönetmek için sosyal medya kullanımlarının artmasının bağımlılık düzeyini de arttırdığı görülmüştür (15,16). Aynı zamanda bu süreçte uzaktan eğitim için teknolojik araçların kullanım süresinin artması sosyal medya bağımlılığı riskini de arttırmıştır (16). Yapılan bir çalışmada sosyal medya kullanımının kişilerin aileleriyle olan iletişimini, sosyal etkileşimini ve akademik başarılarını etkilediği görülmüştür (15).
İnternet bağımlılığı ruh hali değişiklikleri, özlem, bellek sorunları, yalnızlık hissi, duygusal bozukluklar, düşük özgüven gibi ruhsal; aile ve çevreyle iletişimde bozulma gibi sosyal; dikkat, tolerans ve kontrol kaybı, beslenme bozuklukları, uyku bozuklukları, kas iskelet sistemi sorunları gibi bedensel; akademik kariyeri erteleme gibi akademik; zaman yönetimi gibi mesleki sorunlara yol açmaktadır (2,3,4,5,14,17,18,19,20,21). Bütün bunlar göz önüne alındığında internet ve sosyal medyanın doğru kullanımında hemşirelik hizmetinin etkin ve organize olarak sunulacağı, hemşirelik bakımının olumlu etkileneceği ve sonucunda sağlık hizmetlerinin kalitesinin artacağı, hemşirelerin zamanlarını etkin kullanabilecekleri, akademik ve kariyer gelişim planı yapabilecekleri bilinmektedir (13,15). Bu bağlamda hemşirelerde üretkenlik ve verimliliği olumlu veya olumsuz etkileyebilecek internet bağımlılığının incelenmesi önem taşımaktadır (13).
İnternet ortamının sağlık çalışanları tarafından etkin ve verimli kullanımı sonucunda, sağlık bakımında en güncel gelişmeleri takip etme, kanıta dayalı hasta bakım rehberlerine kolay ulaşma, kariyer planlarına katkı sağlama, yapılan en son çalışmalara ulaşma ve öğrenilen bilgileri teori, uygulamalı olarak alanlarda kullanma gibi önemli fırsatlar sunmaktadır. İnternet kaynakları araştırma amacıyla kullanılırken kaynakların kanıt değerine dikkat edilmesi önem taşımaktadır.
KAYNAKLAR
- Topal, B. Şahin, H. Topal, B. İnternet Bağımlılığı Üzerine Sakarya İlinde Bir Araştırma. Sosyal Bilimler Metinleri, 2018; (2), 118-136.
- Yılmaz, D. Çinar, G.H. Özyazıcıoğlu, N. Hemşirelik Öğrencilerinde Akıllı Telefon ve İnternet Bağımlılığı ile Üst Ekstremite Fonksiyonel Aktivite Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 2017; (3)8, 34-39.
- Özdemir, A. Çiftçi, H. Dağılgan, S. Ünal, E. Bursa Uludağ Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Öğrencilerinin Akıllı Telefon Kullanım Durumu ve Bağımlılık Düzeylerinin Belirlenmesi. Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 2019; (45)3, 281-290.
- Kaplan, A. Özdemir, C. Hemşirelik Öğrencilerinde Sosyal Medya Bağımlılığının İletişim Becerisi Ve Akademik Başarı Düzeylerine Etkisi. İnönü Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu Dergisi, 2023;(11)1, 1344-1357.
- Eroğlu, Ç. Kutlu, K.A. Hemşirelerde İnternet Bağımlılığı ve Zaman Yönetimi İlişkisinin Belirlenmesi. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 2020; (7)2, 110-116 .
- Daştan, B.N. Aktaş, B. Hemşirelik Öğrencilerinde Akıllı Telefon Bağımlılığının Psikolojik İyi Oluş ve Ruhsal Sağlık ile İlişkisi. Ordu Üniversitesi Hemşirelik Çalışmaları Dergisi, 2022; (5)3, 365-372.
- Ulutaşdemir, N. Verim, E. Bakır, E. Deniz, E. Geleceğin Sağlık Profesyonellerinde İnternet Bağımlılığının Yaşam Kaliteleri Üzerine Etkisi. Zeynep Kamil Tıp Bülteni. 2017; (48)2.
- Köse, G. Ayhan, H. Taştan, S. İyigün, E. Özçakır, N.A. Hemşirelik Öğrencilerinde Eğitim Stresi Algısı ile İnternet Bağımlılığı Arasındaki İlişki. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 2021; (8)1, 58-64.
- Uğur, G.H. Seyis, N. Özçelik, S. Toduk, N.F. Hemşirelerin Mesleki Gelişiminde Sosyal Medya Kullanım Durumlarının İncelenmesi. Samsun Sağlık Bilimleri Dergisi, 2018; (3)2, 9-16.
- Damier, P. Henderson, J.E. Imbroda, R.J. Galimam, L. Kronfeld, N. Warnecke, T. Impact of Off-Time on Quality of Life in Parkinson’s Patients and Their Caregivers: Insights from Social Media. Parkinson’s Disease.2022; 11.
- Semerci, R. Kostak, A. M. Hemşirelik Öğrencilerinin Akıllı Telefon Kullanım Özelliklerinin Belirlenmesi. Sağlık Bilimleri ve Meslekleri Dergisi, 2019; (6)1, 8-16.
- Demiray, A. Çakar, M. Açıl, A. İlaslan, N. Yücel, S.T. Hemşirelerin Hayatında Sosyal Medyanın Yeri. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, Düzce, 2019; (9)3, 134-138.
- Korkmaz, M. ve ark. Hemşirelerin Sosyal Medya Kullanımı Ve Yaptıkları İşe Karşı Algı Düzeyinin Uygulamalı Bir Örneği. Uluslararası Hakemli Beşeri Ve Akademik Bilimler Dergisi, 2015; (4)13, 59-84.
- Kırca, K. Kutlutürkan, S. Hemşirelik Öğrencilerinin Akıllı Telefon Bağımlılık Düzeylerinin İletişim Becerilerine Etkisi. Kocaeli Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 2019; (5)2, 81-85.
- Dost, A. Doğan, K.A. Huyar, A.D. Hemşirelik Öğrencilerinde İnternet Bağımlılığı. Ordu Üniversitesi Hemşirelik Çalışmaları Dergisi, 2021;(4)3, 393-401.
- Körpe, G. Küçük, L. Covid-19 Döneminde Hemşirelik Öğrencilerinde Teknoloji Bağımlılığı. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 2021; (15), 581-592.
- Yurdakoş, K. Biçer, B.E. İnternet Bağımlılık Düzeyinin Akademik Ertelemeye Etkisi: Sağlık Yönetimi Öğrencileri Üzerine Bir Araştırma. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2019; (16)1, 243-278.
- Köse, D. Çınar, N. Akduran, F. Hemşirelik Öğrencilerinde İnternet Bağımlılığının Kişilik Özellikleri Ve Zaman Yönetimi İle İlişkisi. Sakarya Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 2012; (16)3, :227-233.
- Savaş, B. B. Alparslan, B.G. Yeni Bir Kavram Dijital Demans: Hemşirelik Öğrencilerinin Dijital Demans Durumu. Sürekli Tıp Eğitim Dergisi, 2022; (30)6, 415-420.
- Topaktaş, B. Çetin, M. Ebelik ve Hemşirelik Öğrencilerinde Sosyal Medya Bağımlılık Düzeylerinin Beslenme Alışkanlıkları Üzerine Etkisi. Hitit Med Journal, 2023; (5)1, 19-24.
- Özcan, A. Hemşirelik Öğrencilerinde İnternet Bağımlılığı, Yalnızlık Ve Uyku Kalitesi İlişkisinin Belirlenmesi. Samsun Sağlık Bilimleri Dergisi, 2020; (5)1, 67-72.
İlknur Dayanç Pınar Tekin
Eğitim ve Gelişim Hemşiresi Kat Sorumlu Hemşiresi
Acıbadem Bodrum Hastanesi Acıbadem Bodrum Hastanesi