Stoma: Ağız, açıklık anlamına gelir. Ostomi: Bir açılma, ağızlaştırma oluşturmak amacıyla yapılan cerrahi işlemlerin genel adıdır. Karın duvarına ağızlaştırılan segmetin adını (jejunostomi, ileostomi, kolostomi, ürostomi vb gibi) alır.
Bazı hastalıkların tedavi süreci için hastalara geçici ya da kalıcı olarak stoma açılmaktadır. Hastalığın teşhis ve tedavi sürecinde hasta ile ameliyat görüşmesi yapıldığında çoğu hasta ameliyatının stoma açılacağı kısmına takılmakta olup torba ile yaşamayı kabullenmede zorluk çekmektedir. Özellikle ameliyat sonrası hastalarda psikolojik travmaya neden olmaktadır. Hasta yakınlarının bakım sürecine dahil olması hastanın torba ile yaşama uyum sağlamasını hızlandırmaktadır. Stoma ile yaşam, yaşam kalitesini etkileyen bir durumdur. Hastaların endişeleri, korkuları, stomaya adaptasyonu zaman almakta olup eski stomalı hastalar ile görüşme sağlanması, bu süreçte psikolojik destek vermek uyumu kolaylaştırmaktadır. Her hastanın stomayı kabullenmesi ve uyumu farklılık göstermektedir. Geçici stoma açılan hastaların çoğunluğu ilk ostomı açıldığında ne zaman kapatılacağını sormasına rağmen çoğunluğu kapatılması gereken zamandan çok sonra stoma kapatılma ameliyatı için gelmektedir. Bazıları ise beklenen sürede kapatılması için başvurmaktadır. Her hastanın bu sürece adaptasyonu farklılık göstermektedir, bazıları kolaylıkla ostomiyi kabullenirken, bazılarının kapatılma sürecini geciktirmek bile istemediği bir durum, bazıları için ise stomanın varlığı yaşam kalitesini arttıran konforlu bir durumdur.
Cerrahide çalışmaya başladığımda stoma hastaları için bakıma yönelik eğitimlerde kullanılacak broşür olmadığını fark etmiştim. Bu kadar önemli bir konu için broşür hazırlamaya karar verdiğimde çok heyecanlandım. O dönemlerde stoma açılan bir hastama kendisi gibi stoma hastalarının bakımında eğitim dokümanı olarak verilecek stoma bakımının her aşamasının fotoğraflarının yer aldığı bir broşür yapmak istediğimi dile getirdiğimde fotoğraf çekimi için memnuniyetle destek olacağını iletti. Çok heyecanlandım. Broşür için hastadan yazılı izin alarak stoma bakım broşürünü hazırladım. Sisteme tanımlatıp kurumsal tarafından basımı sağlandı. Broşür basımdan gelip elime ilk aldığımda ki mutluluğumu tarif etmem imkânsız. Uzun vadede stoma hastalarının sürecine katkı sağlayacak emek verdiğim broşür nihayet birçok hastaya katkı sağlayacaktı. Broşürü hastaların ulaşabileceği her yere dağıttım. Hastaların ve meslektaşlarımın büyük ilgisi ile karşılaştığımda yaptığım işle gurur duydum.
Meslek yaşantımda birçok stoma hastasının yaşamına dokunurken, bir Perşembe sabahı ekip arkadaşımın metastazik rektum ca tanısı aldığını öğrendim ve çok üzüldüm. Tüm ekip derin üzüntü içindeydi. Hiçbirimiz beraber çalıştığımız arkadaşımıza bu hastalığı konduramadık. Tüm sürecin nasıl ilerleyeceğini gayet iyi bilen arkadaşım ise komik mizah ile durumu çok önemsemiyor görünüyordu. Belki de içten içe üzülüyordu. Daha günler önce mesleğini bırakıp dünyayı gezmek istediğini iletmişti. Ekibin her bir yapı taşı bu süreçte hep yanındaydı. Kendisinden çok bizi etkilemişti bu hastalık. Tetkikler yapıldı ve tedavi süreci planı yapıldı. İlk süreçte karaciğerde yer alan lezyonlara yönelik tedavi planı paylaşıldı ve kemoterapi için venöz port takıldı. Kemoterapi için geldiği zamanlarda görüştüğümüzde hastalığı önemsemiyor, neşesini hala koruyordu. Ameliyata kadar süren kemoterapi sürecinde kemoterapi aldığı haftanın çok kötü geçtiğini söylüyor arta kalan zamanda ise bol bol kitap okuyordu. Her tedaviye gelişinde ailesi, sevdikleri hep yanındaydı. Yaklaşık 5 ay sonrası artık rektum tümörü için ameliyat olma zamanı gelmişti. Ameliyat görüşmesi yapılarak operasyon tarihi belirlendi. Stoma ile ilgili tüm süreçte yanında olacağım ve ona destek olacağımı ilettim. Biliyorum dedi. Derken ameliyat günü geldi yatış yapıldı, neşesi hala yerindeydi. Beraber çalıştığım ekip arkadaşıma stoma yeri işaretleme yapmam gerekiyordu. Ancak bu durum beni çok düşündürüyordu. Arkadaşımın tedavi süreci için önemli rol oynayan stoma yeri işaretleme farklı pozisyonlarda sorun yaşamaması için en uygun yer seçimi beni strese sokmuştu.
Hâlbuki sürekli yaptığım bir işti. Kendisinin morali yerinde olduğu için enerjimi toplayarak odasına gittim. Ameliyat öncesi tüm süreci gayet iyi bilmesine rağmen bilgi verdim. Stoma yeri işaretlemesini gerçekleştirdim. Stoma konusunda içim çok rahat çünkü profesyonel stoma hemşiresi yanımda dedi. Her hastama olduğu gibi taburculuk sürecine kadar ki stoma bakım eğitim sürecinden bahsettim. Ameliyat sonrası post op 1. Gün stoma bakımı için uygun malzeme seçimi yaparken kolaylıkla uygulayıp bu süreçte sıkıntı yaşamayacağı bir ürün tercih ettim. Peristomal bölgeyi koruyucu ürünler de kullanarak stoma bakımını gerçekleştirdim. Eğitimi verirken kendisi için kolay uygulanacak elle şekil verilebilen adaptör seçimi onu mutlu etti. Bakım süreci aşama aşama nasıl yapılacağı uygulamalı gösterdim. Stoma bakımı tekrar izleyerek pekiştirmesi için video çekimi yapıldı. Hastamın yattığı sürede 2 defa daha eğitim vererek stoma bakımının pekişmesini sağladım. Taburculuk süreci yaklaşırken evde kullanacağı ürünlerin temini için firmayı davet ederek ürünlerin teminini sağladım. 3 eğitimin sonunda bir hastama daha destek olmanın heyecanı içindeydim. Eğitim ile ilgili geri dönüş beni çok mutlu etti. Eğitimin kalıcılığını sağlamak için her yöntemi kullanmam ve stomasına özel ürün seçimi çok hoşuna gittiğini dile getirirken gözlerinde ki rahatlık, tebessüm unutulmaz andı. Benim için ise destek olmanın mutluluğu mevcut idi.
Taburculuk süreci sonrası colostomi torba ile yaşantıya alışma insanların en tedirgin olduğu konu. Hasta torba ile yaşamayı hayatının neresine koyarsa, ne derece önemserse çevresindekiler aynı tepkiyi verdiğini ve stomayı hayatının merkezine koymayanların memnuniyeti arttığını gözlemledim. Hastamın bu sürece adaptasyonu kolay oldu. Stoma varlığını kabullenmeyen hastalar 6-8 hafta sonra kemoterapi tedavisine ara vererek stoma kapatılması için gelirken, ekip arkadaşımız stoma ile ilgili sorun yaşamadığı için kemoterapi tedavi sonrası 5. Ayda stoma kapatılması için başvurdu. Operasyon hazırlıkları yapılarak stoma kapatılma ameliyatı için yatırıldı. Gecici stoması olan bir hastamın daha stoması kapatıldı. Ekip arkadaşımın 5 aylık stoma süreci iyi geçirmesi beni çok mutlu etti.
Unutmayınız ki iyi bir stoma bakımı ile cilt problemleri önlenebilir. Stoma hastasına gerek bakım verirken, gerekse hasta eğitiminde aklımızdan şunu geçirmeliyiz; bir gün bizde stomalı bir birey olabiliriz.
Hazırlayan: Şehri DEMİR
Acıbadem Maslak Hastanesi
Genel Cerrahi Vaka Yönetici Hemşiresi
Hazırlama Tarihi: 28.12.2018