Hemşirelik, bir toplum hizmeti olarak uzun yıllar varlığını korumuş, insanların sağlığını geliştirmek ve hastalandığında bakımını sağlamak isteği ile ortaya çıkmıştır (Özden, 2004) ve kuramsal içeriğin, pratik beceri ile anlamlı bir biçimde birleşmesini gerektiren uygulamalı bir meslektir (1,7). Sağlık bakımı, insanın temel haklarından biridir. Temel Sağlık hizmetlerinin başarısı, sağlık bakım sistemindeki değişikliklerin hastanın bakım standardını arttıracak şekilde kullanılmasına, bakım verecek hemşire ve diğer sağlık profesyonelinin iyi yetiştirilmesine bağlıdır (Bayık, 1991) (1).
Hemşirelik eğitiminde bilgi ve becerilerin geliştirilmesi için birçok eğitim yöntemi ve stratejisi denenmektedir. Bilgisayar destekli eğitim, simülasyon ve uzaktan eğitim yaklaşımları bu yöntemlerin önemli bir kısmını oluşturmaktadır (3). Yapılan araştırmalara göre okunanların %10’u, işitilenlerin %20’si, görülenlerin %30’u kalıcı olurken, görülen, işitilen, söylenen ve yapılanların %90’ı kalıcı olmaktadır (7). Sağlık eğitiminde yapılan uygulamaların daha önceden deneyimlenmemesi kişide strese yol açmaktadır. Yatan hastalar ya da tedaviye gelen hastalar üzerindeki eğitimlerin kısa, anlık ve eğitimcinin deneyimi ve ilgisine göre değişebilmesi, eğitim sistemi kaynaklı nedenlerle klinikte geçirilen zamanın az olması sonucunda öğrencilerin klinik deneyim kazanabilmesi her zaman mümkün olmamaktadır. Bu türlü eğitim, öğrenmenin zor, eksik, çaba gerektiren ve güvensiz bir ortamda gerçekleşmesine neden olmaktadır (2,7). Simülasyon temelli öğrenme, sürekli değişen sağlık bakım sistemi içinde eğitim gören hemşirelik öğrencilerinin yeterli hazırlanmasında anahtar bir bileşendir (Norman, 2012). Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), hemşireler için eğitimdeki altın standartları yayınlamış olup bu standartlara göre öğrenme ve öğretme için hemşirelik okullarının programlarında elektronik öğrenme ve simülasyon yöntemlerinin kullanılmasını önermektedir (3,7).
Simülasyon bir olay, etkinlik ya da gerçek yaşam durumlarının gerçeğe yakın bir modelinin geliştirildiği ya da gerçeğe yakın koşulların oluşturulduğu, taklit edildiği veya tekrar yapılandırıldığı bir yöntemdir. Simülasyonun tarihine bakıldığında 5000 yıl öncesine kadar uzanmaktadır. İlk simülasyonlar, Çin savaş oyunlarından gelmektedir. Daha sonra geliştirilen simülatör, uçak sanayi, ordu, ticaret ve havacılık alanında, eğitim ve değerlendirmelerde kullanılmaya başlamıştır. Geniş kapsamlı hasta simülatörlerin gelişimi 1960’lı yıllarda Amerika’da başlamıştır. Yıllar içerisinde hasta simülatörleri invaziv ve non invaziv uygulamaları geniş çapta yapabilmenin yanı sıra, ekip çalışmalarının uygulanması için de çok elverişli hale gelmiştir (8).
Simülasyon tiplerine bakıldığında düşük teknolojik özelliklere sahip manken veya maketler, sağlıklı bir birey tarafından hasta rolünün canlandırılması, bilgisayar destekli simülasyonlar, kompleks fonksiyonların öğrenilmesinde kullanılan simülasyonlar ve bütünleşik simülasyonlar şeklinde sıralanmaktadır (3).
Tablo 1 Simülasyon Tipleri ve Özellikleri
Kaynak: Durmaz Edeer A., Sarıkaya A. Hemşirelik Eğitiminde Simülasyon Kullanımı ve Simülasyon Tipleri. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi. 2015; 12(2): 121-125.
Simülasyon eğitimi mezuniyet öncesi olduğu gibi artık mezuniyet sonrası eğitimlerde de yaygın olarak kullanılmaktadır. Mezuniyet sonrası eğitim geleneksel usta çırak modelinden direkt gözleme dayalı klinik beceri eğitimine yön değiştirmiştir. Hasta güvenliği kaygıları, tekrar edilebilirliğinin olmaması, klinik alanda eğitimin kısıtlılıkları hemşirelik eğitiminde simülasyona dayalı eğitimin kullanılmasını teşvik etmektedir. Yeni mezun hemşireler bakımın karmaşıklığı, ağır iş yükü, teknolojik ilerlemeler ve iletişim becerilerinin yetersizliğinden dolayı sorun yaşamaktadır. Bu nedenle, hemşirelik kariyerlerinin devam etmesinin zorluklarıyla başa çıkma becerisinden yoksun oldukları için bir geçiş şoku ve işle ilgili stres artışı yaşamaktadırlar. Hemşirelerin yaşamış olduğu bu sıkıntıları önlemek için iş yerlerinde oryantasyon programları yapılmaktadır. Bu sayede hemşirelerin gerçek ortama uyumları arttırılmaktadır (4). İşe yeni başlayan hemşirelerin uygulama alanına oryantasyonunda simülasyon eğitimlerinin yararlı olduğu görülmüştür. Scotland’ daki özel bir hastanede yapılan bir pilot çalışmada yeni mezun hemşirelerin kapasitelerini geliştirmeye odaklı bir kat hemşireliği simülasyon programı geliştirilmiştir. Program tamamladıktan sonra odak grup görüşmesi yapılmıştır. Katılımcılar bu görüşmede simülasyon ortamında aldıkları eğitimin faydaları arasında, kendine güvende artış, stres yönetimi becerilerinde gelişme, akut şekilde kötüleşen hastanın yönetiminde gelişme, simülasyonda öğrenilen becerilerin kliniğe aktarılması, iletişim ve yansıtma becerilerinde gelişim olduğunu iletmişlerdir (5). Hemşirelerin gerçek ortama uyumlarını arttırmak, mesleki bilgi ve becerilerinin artması dolayısı ile olumlu hasta çıktılarına da yansımaktadır. Aiken ve arkadaşlarının 2003 yılında yaptıkları tanımlayıcı bir araştırmada, 168 Pennsylvania akut bakım hastanelerinin verileri incelenmiştir. Mezuniyet sonrası eğitimlerin hasta çıktıları ile ilişkilendirilerek yapılan bu çalışma sonucunda; hemşirelerinin %60’ının mezuniyet sonrası eğitime katılan hastanelerde, olumsuz hasta sonuçları olarak kabul edilen ölüm oranlarının ve yaşamı kurtarma başarısızlığının %19 oranında azaltıldığı belirlenmiştir. Aynı şekilde 2008 yılında Aiken ve arkadaşlarının yaptıkları bir başka çalışmada hastaların hastanede yattıkları süre içerisinde yaşadıkları komplikasyon ile ölüm oranının hemşirelik yetiştirme programları ile her 1000 yatışta 19,5 kişi den 15,6 kişiye indiğini ve başarısız kurtarma oranının her 1000 cerrahi hastada yatış sonrası 30 gün içerisinde hemşirelik uygulama alanlarında 84,4 kişiden 68,2 kişiye indiğini göstermişlerdir (6).
Hemşirelik eğitimlerinde simülasyon kullanımının yararları: Simülasyon eğitimleri deneyime dayalı öğrenme imkanı sunarak, mezuniyet öncesi dönemde öğrencilerin kendilerine güvenlerinin artmasına, klinik karar verme becerisinin gelişmesini sağlamaktadır. Ayrıca iş kalitesini arttırmakta ve kendilerini yeterli hissetmelerini sağlamaktadır. Terzioğlu ve arkadaşlarının yaptıkları çalışmada; öğrencilerin beceri geliştirme uygulamalarında, gelişmiş maketler ve uygulamaya tepki veren modeller kullanılmasının kendilerini yeterli hissetmelerinde daha etkili olduğu belirlenmiştir. Başka bir çalışmada (Schoening ve ark.) öğrencilerin simülasyonun sadece etkili bir öğrenme aracı değil, aynı zamanda klinikte gelişen ani durumlara karşı özgüvenlerini arttıran bir öğrenme aracı olduğu ifade edilmiştir (8). Sağlıklı / hasta birey açısından simülasyon kullanımının yararlarına bakıldığında, hasta üzerinde deneyimsiz öğrenci tarafından gerçekleştirilecek olan eğitim amaçlı işlemler engellenmiş olur. Hasta haklarına uygun, hastaya zarar vermeden bir eğitim ve bakım hizmeti gerçekleştirilir (9). Simülatörü hemşirelik eğitiminde kullanmanın en önemli yararlarından biri, öğrencilerin çoğunun ve eğitmenlerin bu öğrenme tecrübesinden yararlanabilmesidir. Simülasyonun dinamik ve etkileşimli yapısı faydalı öğrenme deneyimleri sağlar (10) . Simülasyon eğitimlerinin güçlükleri: Simülasyon eğitimlerinde her ne kadar gerçekçi durumlar yansıtılmaya çalışılsa da eğitimde yapılan uygulamalar gerçek değildir. Pahalı bir yöntemdir. Yüksek bakım gerektirir. Okulların simülasyon uygulamaları için yeterli alan ayırması gerekmektedir. Ayrıca eğitimlerde yer alacak eğitmenlerin eğitimi için de ayrı bir zaman ve bütçeye ihtiyaç vardır. Bir simülasyon eğitimcisi olmak gerçek bir sağlık hizmeti sunucusu olmaktan farklıdır. Simülasyon yüksek benzerliğe (fidelity) sahip olsa bile eğitimciler simülasyon becerileri ve senaryoları gerçekleştirmekte yeterince hazır olmadığı sürece, eğitim asla etkili olamaz (9,11,12).
Sonuç olarak, hemşirelik eğitimi bilişsel, duyuşsal ve psikomotor öğrenme ortamlarını kapsayan bir sistem gerektirmektedir. Mezun olan öğrencilerin ve aktif olarak klinikte çalışan hemşirelerin bu donanımlara sahip olmaları gerekmektedir. Simülasyon eğitimleri hastaya zarar vermeden, güvenli bir ortamda mesleki becerilerin geliştirilmesi için olanak sağlamaktadır. Ayrıca, gerçek hastaya uygulama yapmadan önce sanal ya da laboratuvar ortamında klinik becerilerinin artması, kişilerin kendilerine olan güvenlerinin artmasına yardımcı olmaktadır. Simülasyon eğitimlerinin, mezuniyet öncesi ve sonrası hemşirelik eğitimlerinde bir yöntem olarak kullanılması önerilmektedir.
Kaynaklar
- Ergöl Ş. Türkiye’de yükseköğretimde hemşirelik eğitimi. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi. 2011; 1(3): 152-155.
- Konak Ş., Kuş F.S. Sağlık Çalışanlarının Eğitiminde Simülasyonun Önemi. 4. Ulusal Meslek Yüksekokulları Sosyal ve Teknik Bilimler Kongresi, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, 11-13 Mayıs 2017, Burdur.
- Durmaz Edeer A., Sarıkaya A. Hemşirelik eğitiminde simülasyon kullanımı ve simülasyon tipleri. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi. 2015; 12(2): 121-125.
- Junk D., Lee S.H., Kang S.J.,Kim J.H. Development and evaluation of a clinical simulation for new graduate nurses: A multi-site pilot study. Nurse Education Today 2017; 49: 84-89. http://cdn.laerdal.com/downloads/f4622/2017_Developmentandevaluationofaclinicalsimulationfornewgraduate002.pdf. Erişim tarihi: 29 Aralık 2017.
- Aebersold M., Tschannen D. Simulation in nursing practice: The impact on patient care. The Online Journal of Issues in Nursing 2013; 18(2): 4-5. http://www.nursingworld.org/MainMenuCategories/ANAMarketplace/ANAPeriodicals/OJIN/TableofContents/Vol-18-2013/No2-May-2013/Simulation-in-Nursing-Practice.html. Erişim Tarihi: 02 Ocak 2018.
- Marzuki M., Hassan H., Wichaikhum O., Nantsupawat R. Continuing nursing education: Best practice ınitiative in nursing practice enviroment. Procedia – Social and Behavioral Sciences 2012; (60): 450 – 455.
http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1877042812038608. Erişim Tarihi: 02.01.2018.
- Şendir M., Doğan P. Hemşirelik eğitiminde simülasyon kullanımı: Sistematik inceleme. Florence Nightingale Dergisi. 2015;23(1): 49-56.
- Göriş S., Bilgi N., Korkut Bayındır S. Hemşirelik eğitiminde simülasyon kullanımı. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi 2014; 4(2):25-29.
- Şendir M. Kadın sağlığı hemşireliği eğitiminde simülasyon kullanımı. Florence Nightingale Dergisi. 2013; 21(3): 205-212.
- Durham C.F., Alden K. R. Enhancing Patient Safety in Nursing Education Through Patient Simulation. Patient Safety and Quality: An Evidence-based handbook for Nurses. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK2628/. Erişim Tarihi: 02 Ocak 2018.
- https://ncsbn.org/Suling2.pdf Erişim tarihi: 25 Aralık 2017.
- https://www.researchgate.net/publication/228752895_Simulated_Task_Environments Erişim tarihi: 25 Aralık 2017.
Hazırlayan Uzm. Hem. Zehra Belhan
Acıbadem Sağlık Grubu
Hemşirelik Gelişim Koordinatörlüğü
Eğitim Gelişim Hemşiresi
Hazırlanma Tarihi 25.12.2017