Enteral Beslenme Uygulamaları ve Hemşirelik Bakımı

Yeterli ve dengeli beslenme vücudun büyümesi, doku ve organ fonksiyonlarının sürdürülmesi ve yenilenmesi için gerekli tüm besin öğelerinin yeterli miktarda alınması olarak tanımlanır.¹ Beslenmesi bozuk ya da yetersiz olan hastaların immün sistem fonksiyonlarında bozulma, yara iyileşme sürecinde uzama, kas gücünde azalma, psikolojik problemlerin fazla görülmesi gibi çeşitli fizyolojik sorunlar ortaya çıkabilmektedir.³ Yetersiz beslenme komplikasyon riskini arttırarak hastanede kalış süresini uzatmakta, maliyetleri ve mortaliteyi arttırmaktadır.⁷

Amerikan Parenteral ve Enteral Nutrisyon Komitesi (ASPEN) 2015 yılında hastanede yatan hastalarda hasta bakım kalitesini arttırmak, klinik sonuçları iyileştirmek ve maliyeti azaltmak için yetersiz beslenmenin ele alınması ve buna yönelik ulusal bir hedef belirlenmesi gerektiğini bildirmiştir.⁷

Enteral ve parenteral beslenme yeterli miktarda oral alımın olmadığı veya oral alımın yapılamadığı gastrointestinal, kardiyovasküler, nöromüsküler hastalıklar, yanık ve travma gibi durumlarda besin desteğinin nazogastrik, nazoenterik, gastrostomi ve jejunostomi yolu ile sürekli ya da aralıklı şekilde hastaya uygulanmasıdır.¹ Enteral beslenme daha güvenli bir beslenme şekli olup gastrointestinal sistemi fonksiyonel olan hastalarda ilk seçenek olmalıdır. Enteral beslenme septik komplikasyonların ve malnütrisyonların önlenmesi bakımından önemlidir. Total parenteral beslenme ise gastrointestinal sistemin fonksiyonel olmadığı hastalarda kullanılmaktadır.³

Enteral beslenme enerji ve protein gereksinimlerini uzun süre ağızdan karşılamayan hastalarda beslenme desteği için standart tedavidir.¹ Enteral beslenme ağızdan başlayarak jejenuma kadar sistemin değişik bölgelerine doğrudan bir tüple, perkütan girişimlerle veya cerrahi yöntemlerle uygulanabilir.³  Enteral beslemede hastanın ihtiyacına göre besinlerin dengelenmiş hazır formları beslenme tüpü aracılığı ile mide, duodenum ya da jejenuma verilir. Enteral beslenme ile kısa ya da uzun süreli beslenme sağlanır.¹ Hemşireler enteral beslenmeyi başlatma, uygulama ve izleme ile ilgili dikkatli olmalıdır. Enteral beslenme doğal ve fizyolojik olması, daha az komplikasyon görülmesi, ucuz ve kolay kullanım gibi avantajlara sahiptir. Enteral beslenmenin amacı tedavinin etkinliğini arttırmak, hastanede kalış süresini kısaltmak ve hızlı rehabilitasyon sağlamaktır.⁷

 Enteral Beslenme Kontrendikasyonları

• Hemodinamik insitabilite
• Kontrol altına alınamayan diyare ve kusmalar
• Şiddetli yanıklar, multipl travma gibi nedenlerle bağırsağa erişimin sağlanamaması
• Tam intestinal tıkanıklık, yüksek debili fistül
• Şiddetli enflamasyon ya da ameliyat sonrası staz gibi bazı özel durumlardaki yetersizliğe bağlı intestinal fonksiyon kaybı
• Bağırsağın tam obstrüksiyonu, malabsorbsiyon, batında şişlik/gerginlik

Enteral Beslenme Teknikleri

4-6 hafta gibi kısa süreli beslenmelerde nazogastrik sonda en sık kullanılan araç iken uzun süreli beslenmelerde gastrostomi veya jejunostomi açılmaktadır.³

Enteral beslenme 4 şekilde uygulanır.

• Sürekli Beslenme: Beslenme ürününün 16-24 saat boyunca sürekli olarak infüzyon pompasıyla verilmesidir.¹
• Döngüsel Beslenme: Döngüsel beslenme sürekli beslenmeye alternatif bir yöntemdir. Beslenme gün içerisinde veya gece boyunca belirli saatlerde uygulanır.¹
• Bolus Besleme: 5 ile 10 dakika sürede enjektör ile gastrostomi tüpüne ürünün verilmesidir.⁴
• Aralıklı Beslenme: Besin maddelerinin daha hızlı verilmesine olanak sağlaması, infüzyon pompasına gerek duyulmaması ve beslenme aralıklarında midenin dinlendirilmesi gibi avantajları bulunmaktadır.¹

Enteral Beslenme Uygulanan Hastalarda Hemşirelik Bakımı

• Hemşirelerin enteral beslenme uygulamalarını iyi öğrenmesi, kanıta dayalı olarak uygun hemşirelik girişimleriyle hastalara bakım vermesi beklenmektedir.1
• Hemşireler nutrisyon ekibinde hekim ve diyetisyen ile birlikte tedavinin başlaması, sürdürülmesi ve sonlandırılması işleminde görev alır.¹
• Obstrüksiyon şüphesi varsa beslenme durdurulmalıdır.²
• Beslenme tüplerinde kırılma, tıkanma, yerinden çıkma, ciltte irritasyon, enfeksiyon yönünden takip etmelidir.¹
• Tüm uygulamaları etik ilkelere göre yapmalı.¹
• Aspirasyon riskini azaltmak için beslenme sırasında yatak başının 30-45 derece yükseltilmeli ve klorheksidin içerikli solüsyonlar ile ağız bakımı verilmelidir.¹
• Enfeksiyonları önlemek için beslenme setleri her 24 saatte değiştirilmelidir.¹
• Gastrik rezidü kontrolü her 4-8 saatte yapılmalı. Gastrik içeriğin 150 ml ve fazla gelmesi halinde hekime haber verilmelidir. 500 ml ve daha fazla gastrik içerik gelmesi durumunda beslenme durdurulmalıdır.¹
• Tüp açıklığını sürdürmek için her bolus tedavi sonrası veya devamlı beslenen hastalarda sekiz saatte bir 20-50 ml ılık su ile yıkanması gerekmektedir.³

Enteral beslenme sırasında hastalarda ishal, kabızlık, bulantı-kusma, distansiyon, pulmoner aspirasyon, tüp tıkanması, tüpün yerinden çıkması, nazal ülserasyon, hiperglisemi, sıvı elektrolit dengesizliği gibi komplikasyonlar görülebilir.⁴ Bu komplikasyonlar uygun formül seçimi ve uygun hemşirelik bakımı ile önlenebilir. Komplikasyonların çoğu uygun hemşirelik bakımı verilmediğinde ortaya çıkabileceğinden hemşirelerin sorumluluğu değişiklikleri saptayıp hekime haber vermektir.⁶  Uygun hemşirelik bakımı beslenmeyi kolaylaştırıcı, hasta konforu arttırıcı, komplikasyonları azaltıcı olmalıdır.³

Kaynakça

1. Çelebi, D., & YILMAZ, E. (2019). Cerrahi Hastalarda Enteral ve Parenteral Beslenmede Kanıta Dayalı Uygulamalar ve Hemşirelik Bakımı. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, (7), 714-731.
2. Demirel, U., & Bahçecioğlu, İ. H. (2010). Enteral ve parenteral beslenmeye klinik yaklaşım. Güncel Gastroenteroloji, 14(3), 149-154.
3. GÜRKAN, A., & GÜLSEVEN, B. (2013). Enteral Beslenme: Bakimda Güncel Yaklaşimlar. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 16(2), 116-122.
4. Koçhan, E., & Akın, S. (2018). Hemşirelerin enteral ve parenteral beslenme uygulamalarına ilişkin bilgi düzeylerinin değerlendirilmesi. JAREN, 4(1), 1-14.
5. Terzi, B., & Kaya, N. (2011). Yoğun bakım hastasında hemşirelik bakımı. Yoğun Bakım Dergisi, 1, 21-25.
6. Uysal, N., & KHORSHİD, L. (2011). Hemşirelerin Enteral Beslenme İşlemine Yönelik Uygulama Ve Kayitlarinin İncelenmesi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 14(2), 1-9.
7. Braga, M., Ljungqvist, O., Soeters, P., Fearon, K., Weimann, A., & Bozzetti, F. (2009). ESPEN guidelines on parenteral nutrition: surgery. Clinical nutrition, 28(4), 378-386.

Hazırlayan: Berna Arslan

Acıbadem Fulya Hastanesi

Genel Yoğun Bakım Hemşiresi