Günümüz dünyasında bilişim teknolojisinin sağlık alanında etkili ve verimli bir şekilde kullanılması giderek artan önemli bir konu haline gelmiştir. Bu doğrultuda sağlık insan gücünün büyük bir çoğunluğunu ve önemli bir bileşenini oluşturan hemşirelerin de teknolojik gelişmeleri yakından takip etmeleri gerekmektedir.
Bilişim sistemleri; bilginin toplanmasını, saklanmasını, işlenmesini ve gerektiğinde herhangi bir yere iletilmesi ile herhangi bir yerden bu bilgiye erişilmesini sağlayan otomatik sistemlerdir (1). Bilişim teknolojisindeki bilginin istenilen zamanda elde edilmesini sağlamıştır (2).
Sağlık bilişim sistemleri, sağlık alanında kullanılan bilişim teknolojileridir. Sağlık bakım kalitesini geliştirmede önemli bir yere sahip bu sistemler sağlıklı/hasta bireyin sağlık sorunlarının tanılanmasında, bakım ve tedavisinin planlanmasında, uygulanmasında ve değerlendirilmesinde kullanılmaktadır (3, 4).
Hemşirelikte bilişimi kavramı, bilişim teknolojilerinin hemşireliğin kendine özgü bilgi birikimi ve hemşirelik uygulamalarında kullanılması sonucu ortaya çıkmıştır. Graves 1989 yılında hemşirelik bilişimini; “hemşirelik bakımının planlanmasından değerlendirilmesine kadar tüm alanlarda bilgisayar biliminin/bilgisayar okuryazarlığının, bilgi biliminin ve hemşirelik biliminin birlikte kullanılmasıdır” şeklinde tanımlamıştır (5).
Bilgisayar okuryazarlığı, bilgi bilimi ve hemşirelik biliminden oluşmaktadır. Hemşirelik uygulamalarında bilginin gelişmesi için bilişim sistemlerinin kullanılması önemlidir. Bilişimin sistemlerinin kullanımı hasta bakımıyla ilişkili sağlık kayıtlarının dokümantasyonundan, verilerin analiz edilmesine kadar tüm alanlarda hemşireye rehberlik eder. Hemşireler bilişimi kullanarak bireyselleştirilmiş hemşirelik bakımı verebilir, eğitim ve danışmanlık gibi fonksiyonlarını daha sağlıklı yerine getirebilirler. Böylece hemşirelik bakım kalitesi ve sağlık hizmeti kalitesi artarak mesleki profesyonelleşmeye de önemli katkılar sağlanır (6).
Hemşireler, bireyin ihtiyaçlarını belirleme ve hastanın bakımı için gerekli olan malzemeleri seçme, zaman yönetme gibi birçok konularda karar verici rolünü kullanmaktadır. Bu işlevini yerine getirirken hemşireler bilişim teknolojilerinden en çok faydalanan meslek grubunu oluşturmaktadırlar (7).
Hemşireler bilişim teknolojilerini kullanarak sağlıklı/hasta bireye “bireyselleştirilmiş hemşirelik bakımı” verebilirler. Bilişim teknolojilerinin kullanımıyla eğitim ve danışmanlıktan, araştırma yapmaya, yasal belge sağlamadan bakımın denetimine kadar birçok alanda hemşirelik bakımı olumlu olarak etkilenecek, bakımın kalitesi artacaktır. Hemşirelik bakımının kalitesindeki artışla beraber sağlık hizmetlerinin kalitesinde de artış oluşacaktır (3).
Hemşirelik teknolojileri, bilişim teknolojileri ile birlikte kapsamlı ve gelişen bir yapı oluşturmaktadırlar. Önceleri duyu organları ile hastada meydana gelen değişimleri takip edilirken günümüzde monitörler aracılığıyla hastadaki değişimler takip edilmektedir. Yine pulse oksimetrenin kullanımı, intravenöz infüzyon pompalarının doz ayarlaması yapması ve alarmları, yataklarının boylarının ayarlanabilir olmasıyla birlikte hasta düşmelerinin ve hastanın zarar görmesinin önüne geçilmesi, hasta yatak başı çağrı butonlarının kullanılması, sağlık ve hemşirelik alanındaki önemli teknolojik gelişmelerdir. Barkod cihazlarının kullanılması ile hastaya ait etiket basılarak ilaç ve cerrahi uygulama hatalarının önüne geçilmiştir. Yine tıbbi kayıtlar ile bulaşıcı hastalığı olan bireylerinin kayıt altına alınması sağlanarak epidemiyolojiye destek olunmuştur (8).
Örneklerden görüldüğü üzere teknolojik gelişmeler hemşirelere uygulamalarında birçok yarar sağlamaktadır. Hemşirelerin teknolojiden faydalanması ile birlikte kâğıt yükü azalacak ve hastaya ayrılan bakım zamanında artış görülecektir. Hastaya ait tüm bilgilerin elektronik ortamda saklanması ile birlikte hemşirelik araştırmalarına kaynak oluşması ve diğer sağlık profesyonelleri arasında iletişimde artış beklenilmektedir.
Hemşireler tarafından tutulan sağlık kayıtları sadece bireyin bakım kayıtları değildir, aynı zamanda bakım veren üyeler arasında bir iletişim biçimidir. Hemşire kayıtları, hasta bakımı sırasında hastaya ait yapılan değerlendirmeler ve diğer hemşirelerle iletişim yoluyla bakımın sürekliliğini sağlar. Elektronik hemşirelik kayıtları, hemşirelik tanıları aracılığıyla hastanın bakımı için gereken materyalleri sağlamak adına hastalardan elde edilen verileri klinik alana göre karşılaştırmaya olanak sağlar (9).
Hümanistik ve holistik felsefeye temellenen hemşirelik uygulamalarında teknolojinin kullanılması vazgeçilmez bir unsurdur. Günümüzün teknoloji çağı olması nedeniyle hemşirelerin teknolojiyi yakından takip etmeleri ve uygulamalarında etkin biçimde kullanmaları önemli bir gereksinimdir (10).
Hemşirelikte bilişim kavramı, hemşirelik eğitiminin olduğu, uygulamalarının yapıldığı, yönetiminin sağlandığı, araştırmaların yapıldığı, kısacası hemşireliğin olduğu her alanda vardır. Hemşirelikte bilişim sistemlerinin etkili kullanımı ile bireyin bakım ve tedavisindeki eksiklik ve yanlışlıklar kısa sürede tespit edilebilmekte ve sonuçları ağır olabilen durumların önlenebilmesi sağlanmaktadır.
KAYNAKLAR
- Köksal L (2011) Örgütsel Değişim ve Bilgi Teknolojileri. Sağlık Hizmetlerinde Bilişim Teknolojisinin Uygulama Alanları. D Şelimen (Ed). Ankara. Bedray Yayınları, s. 15-21.
- Bal GC, Akgemci, T (2011) Bilişim teknolojilerinin üniversite hastanelerinde kullanımının farklı değişkenler açısından incelenmesi. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi.10(2): 749- 59.
- Başar A, Delice ST, İlhan MN ve ark (2008) Hemşirelik hizmetlerinde bilgisayar kullanımıGazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Örneği. Bilişim Teknolojileri Dergisi. 1(1): 43-6.
- Türkoğlu J (2010) Hemşirelerin Bilişim Teknolojisini Kullanımı ve Etkileyen Faktörler. Hemşirelikte Yönetim, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, Marmara Üniversitesi.
- Aydın N (2010) Hemşirelikte bilişim bilgi teknolojileri. Erişim tarihi:08 Nisan 2024, http:// www.saglikyoneticilerizirvesi. org/
- Turhan K, Köse A (2010) Hemşirelerin hemşirelik bilişimi hakkındaki düşüncelerinin değerlendirilmesi: trabzon iline ait bir çalışma. Turkmıa’10 Proceedings.VII. Ulusal Tıp Bilişimi Kongresi, Trabzon Tam metin bildiri: 123-131. Erişim tarihi 08 Nisan 2024 www.turkmia.org/kongre2010/cd/bildiriler.ht ml
- Ay F (2009) Uluslararası elektronik hasta kayıt sistemleri, hemşirelik uygulamaları ve bilgisayar ilişkisi. Gülhane Tıp Dergisi, 51:131-136.
- Powell-Cope G, Nelson AL, Patterson ES (2008) Patient Care Technology And Safety: Patient Safety And Quality: An Evidence- Based Handbook For Nurses. RG Hughes (Ed), US, AHRQ Publication, 3. 207-20.
- Çalık E, Yeter K, Değirmen N (2007) Cerrahi Kliniklerindeki Hasta Datalarının Oluşturulmasında Ekip Üyelerinin Bilgisayar Kullanımına İlişkin Multidisipliner Tutumlarının İncelenmesi. Dumlupınar Üniversitesi Akademik Bilişim Konferansı Bildirisi
- Bilgiç, Ş., & Şendir, M. (2014). Hemşirelik bilişimi. Cumhuriyet Hemşirelik Dergisi, 3(1), 24-28.
Emine Özelkan
Acıbadem Fulya Hastanesi
Hasta Bakım Sorumlusu