- Bakım bağımlılığı; “öz bakım yeteneği azalan, bakım gereksinimlerini karşılamada başkasına bağımlı olan bir hastanın profesyonel olarak desteklendiği bir süreç” olarak tanımlanmakta ve bu destekteki temel amaç, bireye öz bakım uygulamalarında bağımsızlığını yeniden kazandırmaktır (1).
- Hastalar bakımdaki bağımlılık düzeylerine göre öz bakım ihtiyaçlarını yerine getirebilmek için profesyonel bir sağlık çalışanının desteğine ihtiyaç duymaktadırlar (1,2).
- Hemşirelik bakımı uygulamalarının bütüncül bakım anlayışı ile etkili bir şekilde yapılması, hastaların yüksek düzeyde olan bakım bağımlılığının önlenmesi veya azaltılmasına, semptomlarını yönetebilmesine, kendi bakımını yapabilmesine ve kısa zamanda bağımsız duruma gelmesine yardımcı olmaktadır (1).
- Hemşire ihtiyaç planlaması yapılırken kliniklerin yatak sayısı yanında hastaların bağımlılık düzeylerinin ve ihtiyaçlarının farklı olduğu göz önünde bulundurulmalıdır (3).
- Hastaların bağımsızlık durumu desteklendikçe hemşirelik bakımına yönelik algılarının ve memnuniyet düzeylerinin olumlu yönde gelişmiş olabileceği düşünülmektedir (2).
- Bağımlılık düzeyi yüksek olan hastaların hemşirelik bakımına yönelik algıları ve memnuniyet düzeyleri daha düşük bulunmuştur (2).
- Bağımlılık düzeyleri karşılaştırıldığında ameliyat olan hastaların ameliyat olmayanlara göre, acil cerrahi için başvuranların planlı cerrahi için başvuranlara göre daha yüksek düzeyde bağımlı olduğu bulunmuştur(2).
- Hastaların 24 saatlik hemşirelik bakımı gereksinimleri belirlenerek, gereksinim duyduğu hemşirelik bakımının niteliğini belirleyerek sayısal bir puanın verilmesi için hasta sınıflandırma sistemi oluşturulmuştur (3).
- Hastaların bakım ihtiyaçları doğrultusunda standart bakım uygulamalarının gerçekleştirilebilmesi için rush-medıcus hasta bakım sınıflandırma kriteri ile hasta sınıflandırması yapılmaktadır (3).
- Kemoterapi uygulanan hastaların öz bakım davranışlarının orta düzeyde olduğu ve bakım bağımlılığı puanlarının artması ile öz bakım davranışlarının da arttığı bulunmuştur (1).
- Öz bakım gücü yüksek olan bireylerin hastalık yönetimlerinde daha başarılı olduğu bulunmuştur (4).
- Öz bakım ile yaşam kalitesi birbirine paralel değişim göstermekte olup, kendi kendine bakım yeteneği gelişen hastalar evde bakımlarını yönetebilmekte ve yaşam kalitelerini arttırabilmektedir (1).
- Öz bakım ihtiyaçlarını kendisi karşılayabilen bireyin benlik saygısının yüksek olduğu, böylecekişide sağlığındevamlılığını sağlayan davranışlar gelişebildiği bilinmektedir (3).
- Öz-yeterlilik düzeyi yüksek olan bireylerin, hastalık ve tedavilerini daha iyi yönettikleri, hastalığın birey üzerinde yarattığı emosyonel sıkıntıyı azaltmada daha etkin oldukları görülmüştür (5).
- Öz bakım yönetimi ve sağlık inançları arasındaki ilişki incelendiğinde; yüksek öz yeterlilik ve iç kontrol odağına sahip hastaların kendi öz bakımlarını yönetmede daha başarılı oldukları görülmüştür (6).
- Eğitim seviyesinin yüksek olması bireylerin fiziksel, ruhsal ve sosyal yönden daha sağlıklı bir yaşam biçimiyle hayatlarını sürdürmek istemeleri sağlamaktadır (7).
- Multiple sklerozlu (MS) hastalarla yapılan bir çalışmada en sık 30-39 yaş arası genç erişkinlerde ve kadınlarda daha fazla görüldüğü belirlenmişve MS’li hastaların ortalamanın üzerinde öz yeterlilik algısına sahip oldukları bulunmuştur (7).
- Yaşlı bireylerle yapılan bir çalışmada erkeklerde öz bakım gücünün kadınlara göre daha yüksek olduğu saptanmıştır (8).
- Kendi ihtiyaçlarını yerine getiremeyen ve hareket yeteneği azalan kişilerde yaşam doyumunun azaldığı görülmüştür (7).
KAYNAKLAR
- Koyuncu N. E. Kemoterapi Uygulanan Hastalarda Bakım Bağımlılığı İle Öz Bakım Davranışları Arasındaki İlişki. 2019. Necmettin Erbakan Üniversitesi. Yüksek Lisans Tezi.
- Durgun H. Duman S. Şahin K. Cerrahi Ve Dâhili Servislerde Yatan Hastaların Bağımlılık Düzeyleri İle Hemşirelik Bakım Algısının İncelenmesi. Türkiye Klinikleri Hemşirelik Bilimleri Dergisi. 2020;12(4):465-72.
- Akatın Y. Ünlü M. Bilir L. E. Demir Ş. Şentürk S. Uzun Ö. Çolak M. Gücü A. Kaçar F. Bir Eğitim-Araştırma Hastanesinde Yatan Hastaların Bağımlılık Düzeyinin Belirlenmesi Ve Hemşire Sayısının Hesaplanması. İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi 2019; 4(1): 1-6 )
- Ergin Ç. Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı (Koah) Tanısı Almış Bireylere Verilen İnhaler İlaç Eğitiminin Öz-Bakım Gücü Ve Öz-Yeterlilik Düzeyine Etkisi. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi. Yüksek Lisans Tezi. Nevşehir.
- Yanık Y. T. Erol Ö. Tip 2 Diyabetli Bireylerin Öz-Yeterlilik Düzeylerinin Değerlendirilmesi. Anadolu Hemşirelik Ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 2016;19:3.
- Albargawi M, Snethen J, Al Gannass A, Kelber S. RelationshipBetweenPerson’sHealthBeliefsAndDiabetes Self-Care Management Regimen. J VascNurs. 2017;35(4):187-92.
- Yurttaş A. Özmen S. Kant E. Akpınar R. V. Multiple Sklerozlu Hastalarda Öz Yeterlilik Ve Sağlık Kontrol Odağı Arasındaki İlişki. Türkiye Klinikleri J NursSci. 2021;13(2):310-7.
- Erci B. Yılmaz D. Budak F. Yaşlı Bireylerde Öz bakım Gücü Ve Yaşam Doyumunun Umut Düzeylerine Etkisi. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi. 2017; 8(2): 72–76.
İlknur Dayanç Pınar Tekin
Eğitim ve Gelişim Hemşiresi Sorumlu Hemşire
Acıbadem Bodrum Hastanesi Acıbadem Bodrum Hastanesi